Η νόσος του Alzheimer (AD) είναι μια από τις πλέον διαδεδομένες νόσους στους ηλικιωμένους και η πιο κοινή αιτία της εξασθένησης της μνήμης. Σχεδόν 40 χρόνια πριν, η άνοια, και ιδιαίτερα η AD, αναγνωρίστηκε ως ένα σημαντικό δημόσιο πρόβλημα υγείας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ( WHO), για το έτος 2011, 35.6 εκατομμύρια άτομα επηρεάζονται από άνοια.
Ο αριθμός αυτός αυξάνεται τάχιστα. Η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει τόσο τη συχνότητα όσο και η επικράτηση αυτού του συνδρόμου, κατά συνέπεια, έχει υπολογιστεί ότι, μέχρι το έτος 2050, 115.4 εκατομμύρια άνθρωποι θα νοσήσουν. Στα βιομηχανικά αναπτυγμένα έθνη, η AD είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας με τα ποσοστά να αγγίζουν περίπου το 60% έως 80% των περιπτώσεων άνοιας κατατάσσοντάς τη στην τέταρτη αιτία θανάτου (μετά από τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο και τα εγκεφαλικά).
Γνωρίζουμε ότι δεκαετίες πριν από την έναρξη των πρώτων συμπτωμάτων, με πρωτίστως απώλεια της επεισοδιακής μνήμης, αρχίζουν να εμφανίζονται νευρολογικές μεταβολές που σχετίζονται με την νόσο.
Η ανακάλυψη βιοδεικτών πριν από 20 χρόνια με την χρήση τομογραφίας εκπομπής ποζιτρωνίου (PET) ξεκλείδωσαν τον τρόπο που ερευνήσαμε την νόσο. Η AD χαρακτηρίζεται από δημιουργία β-αμυλοειδούς πλακών στον εγκέφαλο. Έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχει ανώμαλη συσσώρευση αμυλοειδούς στο 50% των διανοητικά υγιών ατόμων μεγάλης ηλικίας! Η εμφάνιση αμυλοειδούς παθολογίας αυξάνει με την ηλικία, και αυτή παραλληλίζεται με αύξηση εμφάνισης Alzheimer περίπου 20 χρόνια αργότερα όμως αυτό που παραμένει αμφιλεγόμενο είναι αν αυτά τα άτομα θα νοσήσουν τελικά στο μέλλον.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει ίαση της νόσου. Ωστόσο, αναπτύσσονται αρκετές ελπιδοφόρες στρατηγικές, που ενδέχεται να καθυστερήσουν ή ακόμα και να εμποδίσουν την εξέλιξη της. Έτσι, μια παρέμβαση πριν από την έναρξη των πρώτων εμφανών συμπτωμάτων της νόσου θα μπορούσε να προσφέρει ευκαιρία για επιβράδυνση της εξέλιξης της ή να ελαχιστοποιηθεί η ζημιά, ειδικά αν απευθύνονται σε άτομα με το μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης AD.
Προηγούμενες μελέτες έχουν προτείνει ότι η κατάθλιψη όπως και άλλα νευροψυχιατρικά συμπτώματα μπορεί να είναι προάγγελοι της νόσου κατά τη διάρκεια της «προκλινικής φάσης». Αυτή η φάση μπορεί να ξεκινήσει πάνω από μια δεκαετία πριν από την εκδήλωση μιας ήπιας νοητικής έκπτωσης του ατόμου που εκδηλώνεται αρχικά με δυσκολία ανάκλησης πρόσφατων γεγονότων.
Οι Donovan και συν. (2016) προχώρησαν σε μια εκτεταμένη διερεύνηση συναισθηματικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων από την βάση δεδομένων του Harvard Aging Brain Study που στόχο έχει να προσδιορίσει νευροβιολογικές και κλινικές αλλαγές στα πρώτα στάδια της νόσου με στόχο την πρόληψη.
Η έρευνα εξέτασε 79 υγιής ηλικιωμένους και με ένα πολυπαραγοντικό μοντέλο συσχετίστηκαν μεταβλητές όπως το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικό οικονομικό υπόβαθρο, η μοναξιά, η πρωτεϊνη APOEε4 που μεταβολίζει το λίπος στον οργανισμό και σχετίζεται με την νόσο για όσους είναι θετικοί, η κατάθλιψη και η ύπαρξη κοινωνικού δικτύου υποθέτοντας ότι η μοναξιά συνδέεται με αυξημένη συσσώρευση αμυλοειδούς στο φλοιό του εγκεφάλου. Τα αποτελέσματα έδειξαν μεγαλύτερα ποσοστά μοναξιάς & συσσώρευσης αμυλοειδούς και ειδικά στην ομάδα που ήταν θετικοί στην APOEε4 πρωτεΐνη.
Στη συνέχεια οι Donovan και συν. (2018) ερεύνησαν την κατάθλιψη και τα καταθλιπτικά συμπτώματα σε 270 εθελοντές συμμετέχοντες, ηλικίας μεταξύ 62 & 90 ετών χωρίς προηγούμενο ιστορικό ψυχιατρικής διαταραχής. Η πειραματική διαδικασία διήρκεσε 5 χρόνια όπου οι συμμετέχοντες υπεβλήθησαν σε απεικονιστική τομογραφία, μετρήσεις όγκου της β-αμυλοειδούς και συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια όπως την Γηριατρική Κλίμακα Κατάθλιψης. Από την κλίμακα υπολογίστηκαν τρεις ομάδες συμπτωμάτων: απάθεια-ανηδονία, δυσφορία, και άγχος. Τα ευρήματά έδειξαν ότι υψηλότερα επίπεδα συσσώρευσης β-αμυλοειδούς σχετίζονται με την αύξηση των συμπτωμάτων του άγχους στην πενταετία.
Καθώς το άγχος είναι συχνό στους ηλικιωμένους, τα αυξανόμενα συμπτώματα μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα ως δείκτης κινδύνου σε ηλικιωμένους ενήλικες με άλλους γενετικούς, βιολογικούς ή κλινικούς δείκτες υψηλού κινδύνου AD.
Και οι δύο μελέτες ενισχύουν τη θεωρία ότι νευροψυχιατρικά συμπτώματα θα μπορούσαν να εκτιμηθούν ως πρώιμη ένδειξη παθολογίας πριν την εμφάνιση άνοιας. Το ενδιαφέρον θα ήταν να δούμε μελέτες που να εξετάζουν ηλικιακές ομάδες νεότερες του αναμενόμενου για άνοια, δηλαδή, μέσης ηλικίας και να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη σε βάθος χρόνου.
- Donovan, N.J., Okereke, I.O, Vannini, P., Amariglio, R.E., Rentz, D.M., Marshall, G.A., Johnson, A.K., and Sperling, R.A. (2016).Association of Higher Cortical Amyloid Burden With Loneliness in Cognitively Normal Older Adults
- JAMA Psychiatry. December 01; 73(12): 1230–1237. doi:10.1001/jamapsychiatry.2016.2657.
- Donovan, N. J., Locascio, J. J., Marshall, G. A., Gatchel, J., Hanseeuw, B. J., Rentz, D. M., Sperling, R. A. (2018). Longitudinal Association of Amyloid Beta and Anxious-Depressive Symptoms in Cognitively Normal Older Adults. American Journal of Psychiatry. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2017.17040442
- Noroozian, M. (2016). Alzheimer’s. Neurologic Clinics, Volume 34, Issue 1, Pages 69-131
Tags: αλτσχάιμερ άνοια