Συγγραφή κειμένου: Θέκλα Τσιατούρα, βοηθός Ψυχολόγου στο Κέντρο Νοητικής Αποκατάστασης & Ψυχολογικής Υποστήριξης «Brainous, ΑΜΚΕ» .Επιστημονικά υπεύθυνη: Μαριέττα Ρεμούνδου
Η κατάθλιψη είναι η πιο συχνή διαταραχή που πλήττει παγκοσμίως περίπου 350 εκατομμύρια ανθρώπους. Σε εθνικό επίπεδο, τα ποσοστά κατάθλιψης δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά αφού σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα η Ελλάδα βρίσκεται 2η ανάμεσα σε 204 χώρες παγκοσμίως (Depression Rates by Country 2025). Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή με κύρια χαρακτηριστικά την έλλειψη ευχαρίστησης, την καταθλιπτική διάθεση που επηρεάζει και τις γνωστικές λειτουργίες όπως τη μνήμη, τη προσοχή, τη συγκέντρωση κλπ.
Μέχρι σήμερα η διαταραχή της κατάθλιψης αντιμετωπίζεται με φαρμακολογία και ψυχοθεραπεία, ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες τα ποσοστά κατάθλιψης όχι μόνο δεν μειώνονται αλλά ίσως και να αυξάνονται (Jorm et al, (2017). Για τους λόγους αυτούς αναζητήθηκαν από τους ειδικούς συμπληρωματικοί τρόποι αντιμετώπισης της διαταραχής όπως το είδος της διατροφής και οι καθημερινές συνήθειες.
Αρκετές παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες χωρών όπως η Ιαπωνία και η Νορβηγία, που περιλαμβάνουν υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, έχουν συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο κατάθλιψης αλλά μέχρι σήμερα, μόνο η Μεσογειακή διατροφή έχει κυριαρχήσει ως η διατροφή με τα καλύτερα αποτελέσματα για τους πάσχοντες από κατάθλιψη (Almudena Sanchez-Villegas et al., 2009).
Ο όρος Μεσογειακή Διατροφή αναφέρεται σε ένα διατροφικό πρότυπο χωρών της Μεσογείου που περιλαμβάνει υψηλή κατανάλωση τροφών πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, ξηρούς καρπούς και δημητριακά ολικής άλεσης και του ελαιόλαδου που έχουν κοινό συστατικό τη παρουσία πολυφαινόλων. Οι πολυφαινόλες είναι φυσικές ενώσεις που τις συναντάμε κυρίως σε πολλά φυτικά προϊόντα και κατηγοριοποιούνται σε 4 κατηγορίες: φαινολικά οξέα, φλαβονοειδή, στιλβένια και λιγνάνες. Έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις ενώ παράλληλα ασκούν νευροπροστατευτική επίδραση στον εγκέφαλο.
Μέσα από συστηματική ανασκόπηση 37 μελετών που πραγματοποιήθηκε από τους Jessica Bayes et al., (2020) σε άτομα 18-80 ετών, διερευνήθηκε η επίδραση της κατανάλωσης πολυφαινολών στην κατάθλιψη. Τα θεαματικότερα αποτελέσματα φάνηκαν στις μελέτες που χρησιμοποίησαν ως θεραπεία ένα συνδυασμό αντικαταθλιπτικών και πολυφαινολών έναντι των μελετών που είχαν ως μόνη θεραπεία τα αντικαταθλιπτικά. Οι πολυφαινόλες που κρίθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές είναι εκείνες που συναντάμε σε τροφές όπως η σόγια, το τσάι, το μήλο, το μούρο και το δαμάσκηνο, το κακάο , ο κουρκουμάς , ο καφές, το καρύδι, τα όσπρια και το κρασί. Η σημαντική επίδραση των πολυφαινολών που περιέχονται στα όσπρια μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης σε γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση.
Οι έρευνες που εξετάζουν τη σύνδεση διατροφής και κατάθλιψης βασίζονται κυρίως σε κάποιες βιολογικές διεργασίες του εγκεφάλου που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τις ψυχικές ασθένειες (Marx et al., 2017).
Φλεγμονή: Η διατροφή που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και επεξεργασμένα προϊόντα σε συνδυασμό με το κάπνισμα, η παχυσαρκία, το στρες και η έλλειψη ύπνου διαταράσσουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου με αποτέλεσμα τη δημιουργία φλεγμονών. Μελέτες έχουν δείξει ότι διατήρηση μιας υγιεινής διατροφής σε καθημερινή βάση μειώνει τα ποσοστά φλεγμονής στο σώμα.
Οξειδωτικό Στρες: αποτελεί μια ανισορροπία μεταξύ των ελεύθερων ριζών οξυγόνου και των αντιοξειδωτικών συστημάτων του οργανισμού. Όταν ο οργανισμός εκτίθεται σε βλαβερές καταστάσεις όπως είναι η ρύπανση περιβάλλοντος, το κάπνισμα, το αλκοόλ, το άγχος, η καθιστική ζωή κλπ. προκαλούνται οξειδωτικές βλάβες στα κύτταρα άρα φλεγμονή. Η κατανάλωση τροφών που περιέχουν βιταμίνες με αντιοξειδωτικές δράσεις μπορεί να καταπολεμήσει αυτή την ανισορροπία. Πχ φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί κλπ.
Πλαστικότητα του εγκεφάλου: Η πλαστικότητα του εγκεφάλου αναφέρεται την ικανότητα του νευρικού συστήματος να αλλάζει και να προσαρμόζει τη δομή και τη λειτουργία του ανάλογα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τον Νευροτροφικό Παράγοντα του εγκεφάλου(BDNF), ο οποίος ενισχύει την νευρογένεση του ιππόκαμπου, μια σημαντικής δομής του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μάθηση ,τη μνήμη και τη ρύθμιση της διάθεσης. Π.χ. Μια διατροφική παρέμβαση 4 εβδομάδων σε άτομα με σχιζοφρένεια με αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών οδήγησε σε αύξηση της τιμής του BDNF.
Άξονας μικροχλωρίδας εντέρου-εγκεφάλου-Μικροβίωμα εντέρου: Ο εγκέφαλος και το έντερο βρίσκονται συνεχώς σε μια διαρκή επικοινωνία και εξάρτηση. Η καλή λειτουργία όλων των συστημάτων του οργανισμού συμβάλλει στη γενικότερη διατήρηση της υγείας μας. Για την καλή διατήρηση της μικροχλωρίδας του εντέρου είναι απαραίτητη η κατανάλωση τροφών πλούσια σε φυτικές ίνες, ω3 λιπαρά και πολυφαινόλες.
Μιτοχονδριακή Δυσλειτουργία: Ο ρόλος των μιτοχονδρίων στον οργανισμό μας είναι να παράγουν ενέργεια. Η ύπαρξη οξειδωτικού στρες και φλεγμονής συνδέεται με μειωμένη παραγωγή μιτοχονδρίων που σχετίζονται με ψυχικές ασθένειες όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή. Τροφές όπως το ψάρι, τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα φρούτα και το κόκκινο κρασί( ένα ποτήρι την ημέρα) μπορούν να ενισχύσουν την μιτοχονδριακή λειτουργία.
Μέσα από την σύντομη αυτή ανασκόπηση αναγνωρίζεται ο σημαντικός ρόλος της διατροφής στην τροφοδότηση του οργανισμού με διατροφικά στοιχεία που προστατεύουν, περιορίζουν και αναζωογονούν του κυτταρικούς ιστούς, χωρίς όμως να αποκλείονται και άλλοι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, το στρες και το περιβάλλον διαβίωσης.
Βιβλιογραφία
Bayes J, Schloss J, Sibbritt D. Effects of polyphenols in a Mediterranean diet on symptoms of depression: a systematic literature review Adv Nutr., 11 (3) (2020), pp. 602-615.
Depression Rates by Country 2025. (2025-07-01). World Population Review. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/depression-rates-by-country
Jorm, AF, Patten, SB, Brugha, TS et al. Has increased provision of treatment reduced the prevalence of common mental disorders? Review of the evidence from four countries. World Psychiatry 16, 90–99. (2017)
Lai, JS, Hiles, S, Bisquera, A et al. A systematic review and meta-analysis of dietary patterns and depression in community-dwelling adults. Am J Clin Nutr 99, 181–197. (2014)
Marx W, Moseley G, Berk M, Jacka F. Nutritional psychiatry: the present state of the evidence. Proceedings of the Nutrition Society. (2017)
Sánchez-Villegas A, Delgado-Rodríguez M, Alonso A, et al. Association of the Mediterranean Dietary Pattern With the Incidence of Depression: The Seguimiento Universidad de Navarra/University of Navarra Follow-up (SUN) Cohort. Arch Gen Psychiatry. (2009)
Tags: θεραπεία κατάθλιψη Μεσογειακή διατροφή